.
.
Το αισθητικά καλό στην τέχνη, διαφέρει από το ωραίο στην φύση πού δεν επιδέχεται κρίσης, ενώ η καλλιτεχνική δημιουργία επιδέχεται κριτικής σκέψης. Το ωραίο επίσης δεν είναι μια επαρκής πληροφορία για ένα έργο τέχνης. Πολλά πράγματα είναι ωραία αλλά δεν είναι τέχνη. Για να γίνω σαφέστερος θα γράψω στην συνέχεια εγώ πώς αντιμετωπίζω ένα έργο μου. Η δημιουργία του, περνάει διαδοχικά στάδια. Το πρώτο είναι η σύλληψη του θέματος , που μπορεί να κριθεί αν είναι ευφυής, εμπνευσμένη, πρωτότυπη ή και ανόητη. Συναρμολογείται από μια αποθήκη πληροφοριών που προέρχονται από την μακροχρόνια παρατήρηση, τόσο την ηθελημένη, όσο και την ακούσια ( την ελευθέρας βοσκής) θα έλεγα χαριτολογώντας. Αυτό αποτελεί μια παράδοση πληροφοριών που μπορώ να αλλάξω το συντακτικό τους , για την ολοκλήρωση τής σύλληψης του θέματος. Το επόμενο τοπίο τής δημιουργίας τού έργου, είναι οι τεχνικές αποφάσεις. Πώς να σχεδιαστεί, ποια χρωματική κλίμακα θα χρειαστεί , πώς θα είναι η σύνθεση. Καί εδώ υπάρχουν περιθώρια κριτικής ανάλυσης. Η έκφραση - ωραία χρώματα - ως κριτική για μια ζωγραφική δεν είναι απολύτως εύστοχη ή τουλάχιστον λειψή, όταν πρόκειται για ζωγραφική άξιας λόγου. Μπορεί όμως να ειπωθεί, για ένα πίνακα, όταν δεν έχει καί τίποτε άλλο ενδιαφέρον, παρά μόνο μια σειρά από παράθεση χρωμάτων, που μπορούν να τραβήξουν την προσοχή, όπως ένα παιδικό τόπι. Σε αυτο το τοπίο όπως είπαμε τής δημιουργίας, εκδηλώνονται ταυτόχρονα η αντίληψη, η ευαισθησία, η γνώση, η δράση στη δομή και άλλες αρετές ή και τα αντίθετα ,από αυτά πάντως, της ατομικότητας τού καλλιτέχνη. Το κάθε στοιχείο είναι ξεχωριστό, αλλά στο καλό έργο τέχνης, ακόμα καί το σφάλμα , είναι έτσι που γίνεται παραδεκτό, ως αναγκαιότητα. Έτσι δημιουργείται μια εντελώς ξεχωριστή περίπτωση αισθητικής αλήθειας. Εδώ έχουμε τέχνη καί όχι μίμηση της οπτικής εμπειρίας. Πρόκειται να αποκαλυφθεί μια νέα οπτική αντίληψη στην αισθητική τής τέχνης, ή καί όχι. Η τελευταία φάση είναι η κριτική τού έργου από τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Προσθέτω ή αφαιρώ συνδέω ή διαλύω, αποσκοπώντας στην καλλιτεχνική αισθητική αρμονία, που δεν έχει σχέση με ένα γλυκό τής αρεσκείας, αλλά με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του δημιουργού του. Το έργο δεν είναι στο τέλος ανεξάρτητο από τις σκέψεις του, τα πάθη του, τις πεποιθήσεις, τις αντιλήψεις , τα αισθήματα, καί όλα αυτά που συνιστούν την ανθρώπινη βιογραφία του. Τα πράγματα όμως είναι διαφορετικά εάν ο πίνακας γίνεται για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες στολισμού. Φτωχών ή πλουσίων νοικοκυριών. Εδώ δεν μιλάμε για στοιχεία τού καλλιτέχνη ότι περιέχονται σε αυτό, αλλά στοιχεία της πελατείας που εξυπηρετεί ο τεχνίτης. Γενικά χαρακτηριστικά συνήθως όχι και εξαιρετικής καλλιέργειας. Μπορεί επίσης να είναι φτιαγμένα κατά την κρίση τής γκαλερί, ή και τής νοοτροπίας μίας μερίδας συλλεκτών. Πάλι εκλείπουν τα στοιχεία του τεχνίτη. Στην περίπτωση πού χρησιμοποιούνται μηχανικά μέσα όπως για παράδειγμα ένας 3d εκτυπωτής, η διαδικασία της δημιουργίας σταματάει στην επιλογή του θέματος οπότε περιέχεται η προσωπική σκέψη και έχει μια ατομικότητα, το όλον, ενώ τα μέρη ( πχ αν καταστραφεί καί μείνει ένα τμήμα) όπως θα δούμε σε άλλες περιπτώσεις δεν μπορούν να δώσουν αισθητικές πληροφορίες. Η ατομικότητα στην αισθητική αναζήτηση δεν δίνει πληροφορίες μόνο για τον καλλιτέχνη, αλλά και για όλη την κοινωνία στην οποία σχετίζεται αυτός. Είναι καθαρό πώς αρχαίοι Έλληνες είχαν
μία πιο ελεύθερη τέχνη, περισσότερο ερωτική, από άλλους λαούς, που είχαν πιο Θεοκρατικό αισθητικό κριτήριο πχ. Ετσι μπορούμε να δούμε την εξέλιξη ή τις πεποιθήσεις των πολιτισμών μέσω τής τέχνης τους . Πληροφορίες επίσης μας δείχνει καί η στρατευμένη τέχνη. Καί σε αυτήν ισχύει ο προσωπικος τρόπος τού καλλιτέχνη καί η σχέση του κοινωνικού συνόλου που εκφράζει. Δεν αρκεί να πει κάποιος τις ιδέες του το πώς θα τις πει έχει την σημασία για να τα κρίνουμε αισθητικά . Η τέχνη μπορεί να είναι ένας δρόμος, πού οδηγεί σε ένα σημείο γεμάτο πεποιθήσεις, πάθος, γαλήνη ή ανατροπή, δίνοντας όμως ποιοτική τροφή για τίς αισθήσεις και το πνεύμα . Ένα έργο πού τρέχει μέσα στόν χρόνο όπως είναι η μουσική ο χορός η ποίηση, πρέπει να θυμόμαστε τα προηγούμενα μέρη για να έχουμε πλήρη γνώση του όλου ενώ βρισκόμαστε στο επιμέρους που συμβαίνει την κάθε στιγμή. Από το μέρος δεν μπορούμε , να έχουμε αντίληψη του συνόλου, αλλά έχουμε αισθητική κρίση για το αν πρόκειται για καλό ή μικρής αξίας το σύνολο που ανήκει το μέρος που αντιλαμβανόμαστε. Στην ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική, παρόλο που δεν εκτυλίσσεται η παρουσία του έργου με προδιαγεγραμμένη χρονική συναιχεια ισχύει το ίδιο. Μπορεί πχ να δούμε το χέρι ενός κατεστραμμένου αγάλματος καί νά έχουμε αξιολογική αισθητική γνώμη για το όλο. Οπότε και τα μέρη μπορούν να μας δώσουν πληροφορίες για τον καλλιτέχνη . Όταν παρεμβαίνει στο έργο τέχνης μηχανικό μέσον για παράδειγμα όπως αναφέραμε τον εκτυπωτή ή φωτογραφία, τα επί μέρους δεν μπορούν να μας δώσουν πληροφορίες πρέπει να έχουμε το σύνολο αποκλειστικά. Δηλαδή λείπει εκτός από το στάδιο της σύλληψης του θέματος λείπει καί το στάδιο τής τεχνικής πραγμάτωσης. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που λείπουν όλα τα στάδια τής δημιουργίας τού έργου τέχνης καί εμφανίζεται ξαφνικά ή καθόλου. Για την τελευταία περίπτωση αρκεί σε ορισμένους η διαβεβαίωση ενός ατόμου ότι είναι καλλιτέχνης και έχει έργο . Στην τελευταία αυτή περίπτωση λείπουν όλα τα τοπία της δημιουργίας ακόμη καί τό τελευταίο τής αισθητικής κριτικής, οπότε δεν είναι τέχνη, κατά εμένα σύμφωνα με την παραπάνω φιλοσοφική επεξεργασία, αλλά για άλλους είναι.
.
.
Η αισθητική στην τέχνη
| Γιάννη Βακιρτζή |